TLENEK WĘGLA (CO) potocznie zwany czadem, w temperaturze pokojowej jest bezbarwnym i bezwonnym gazem, nieweryfikowalnym przez zmysły człowieka. Ma bardzo silne własności toksyczne.
Tlenek węgla jest gazem powstającym w wyniku niepełnego procesu spalania węgla i substancji pochodzenia organicznego, które w swym składzie posiadają węgiel . Jest tym groźniejszy, że nie posiada smaku, zapachu, barwy, nie szczypie w oczy i nie "dusi w gardle". W bardzo dużym stężeniu (około 75-100%) może lekko pachnieć czosnkiem. Ma też "wybuchowy charakter", a w powietrzu pali się niebieskawym płomieniem. Jest nieco lżejszy od powietrza (gęstość 0,967), przez co łatwo przenika przez ściany, stropy i warstwy ziemi.
Najczęstszą przyczyną zatrucia są pożary i wadliwa instalacja grzewcza. Piecyk gazowy w małej łazience bez przewodu kominowego (lub z niedrożnym przewodem kominowym i wentylacyjnym), może w ciągu jednej minuty wytworzyć 29 dm3 tlenku węgla, dawkę, która może zabić.
Jak działa tlenek węgla?
Tlenek węgla ma zdolność do wyjątkowo łatwego łączenia się z hemoglobiną (powinowactwo 300 razy szybsze od tlenu), powstaje karboksyhemoglobina (CO–Hb), a przez to stanowi zagrożenie dla wszystkich organizmów, które wykorzystują hemoglobinę do transportu tlenu do tkanek organizmu. Powoduje niedotlenienie tkanek. Głównym narządem atakowanym w ostrych zatruciach tlenkiem węgla jest mózg, który najwięcej „cierpi” w wyniku długotrwałej ekspozycji, niedotlenienia, obrzęku, drobnych wynaczynień, kwasicy metabolicznej.
Wystąpienie charakterystycznych objawów uzależnione jest od stężenia CO w otoczeniu, ciśnienia atmosferycznego, objętości krwi, zdolności do dyfuzji w płucach, rodzaju wykonywanej pracy i jej obciążenia fizycznego (współczynnik wentylacji płuc), a także cech indywidualnych każdego organizmu.
Dzieci, a w szczególności noworodki i niemowlęta, zatruwają się ciężej niż osoby dorosłe. Mają one bowiem znaczącą ilość hemoglobiny płodowej, która wiąże dwukrotnie więcej tlenku węgla niż zwykła hemoglobina. Ciężej zatruwają się również dorośli pracujący z dużym wysiłkiem, a nieświadomi narażenia. Za stężenie krytyczne uważa się zawartość karboksyhemoglobiny we krwi na poziomie 60 –70 %.
Jakie są objawy?
Objawy zatrucia nie są charakterystyczne. Stopień zatrucia zależy nie tylko od wartości tlenkowęglowej hemoglobiny we krwi, ale przede wszystkim od stężenia tlenku węgla w powietrzu wdychanym, czasu trwania narażenia i od aktywności ruchowej poszkodowanego.
Uważa się, że wdychany tlenek węgla powoduje (wartości orientacyjne):
- W stężeniach około 60–240 mg/m3 po paru godzinach – ból głowy.
- W stężeniach około 450 mg/m3 , po 1-2 godzinach – ból głowy, mdłości, wymioty, osłabienie mięśni, apatie.
- W stężeniach około 900–1000 mg/m3 , po 2 godzinach – zapaść, utratę przytomności.
- W stężeniach około 1800–2000 mg/m3 , po 20 minutach – zapaść i ryzyko zgonu po 2 godzinach.
- W stężeniach około 4000 mg/m3 , po 5-10 minutach – zapaść i ryzyko zgonu po 30 minutach.
- W stężeniach około 8000 mg/m3 , po 1–2 minutach – zapaść i ryzyko zgonu po 10–15 minutach.
- W stężeniach około 15000 mg/m3 , po 1–3 minutach – zgon.
Jak widać, przy wysokich stężeniach CO już po kilku wdechach może nastąpić zgon, bez objawów ostrzegawczych, wskutek porażenia układu oddechowego oraz ostrej niewydolności układu krążenia. Powikłaniem zatruć tlenkiem węgla są zmiany zwyrodnieniowe w ośrodkowym układzie nerwowym, nerwobóle i niewydolność płuc, natomiast w zatruciach przewlekłych: bóle i zawroty głowy, znużenie, zmiany w ośrodkowym układzie nerwowym objawiające się: pogorszeniem pamięci i zdolności koncentracji, bezsennością.
Jak pomóc?
Osobę, u której podejrzewa się zatrucie tlenkiem węgla, należy jak najszybciej wynieść z miejsca, w którym ulatniał się czad.
- Należy jak najszybciej zapewnić dopływ świeżego powietrza do pomieszczenia (przewentylować pomieszczenie – przez otwarcie drzwi i okien).
- Natychmiast wezwać pogotowie ratunkowe (pomoc lekarska jest konieczna!).
- Jeśli jest taka możliwość, jak najszybciej podać tlen osobie, która zatruła się czadem.
Jeżeli osoba poszkodowana nie oddycha, ma zatrzymaną akcję serca, należy niezwłocznie zastosować sztuczne oddychanie metodą usta-usta, aparatem AMBU oraz wykonać masaż serca.
Najważniejsza jest profilaktyka!!!
Zaczadzenie w budynkach mieszkalnych może pośrednio powodować to, iż w okresie zimowym większość użytkowników budynków uszczelniania okna, drzwi przed zimnem. W ten sposób ogranicza się wymianę powietrza, a tym samym do spalania paliwa nie dostarcza się odpowiedniej ilości tlenu. Niedostateczna ilość tlenu do spalenia paliwa powoduje, ze następuje niepełne spalanie paliwa w urządzeniach grzewczych i tworzy się tlenek węgla, czad. W takich przypadkach może dojść również do zaburzenia ciągu w przewodach kominowych i wydostawaniu się czasu do przestrzeni mieszkalnej, co poważnie zagraża życiu i zdrowiu mieszkańców. Obserwujemy wtedy tak zwany odwrotny ciąg powietrza w przewodach kominowych (z zewnątrz do wnętrza pomieszczenia). Zgodnie z wymogami przepisów przeciwpożarowych w obiektach usuwa się zanieczyszczenia z przewodów wentylacyjnych co najmniej raz w roku, jeżeli większa częstotliwość nie wynika
z warunków użytkowych. Pamiętajmy, że niesprawne przewody kominowe, piecyki i kuchenki gazowe bez atestów, uszczelnione okna i drzwi, nieprzepuszczające mrozu, zaklejone kratki wentylacyjne są poważnym zagrożeniem nie tylko dla naszego zdrowi, ale i życia. Pamiętajmy, aby wietrzyć pomieszczenia mieszkalne i nie zatykać otworów wentylacyjnych. Jeśli w mieszkaniu będzie za mało tlenu, to w procesie spalania zamiast dwutlenku węgla, będzie wytwarzał się tlenek węgla, czyli zabójczy czad.Warto rozważyć montaż niedrogich urządzeń – czujek, które w porę ostrzegą o niebezpieczeństwie.
Drogi Domowniku – przeczytaj i powtórz Rodzinie!
- Nie stosuj do ogrzewania pomieszczeń, w których stale przebywają ludzie gazowych przenośnych urządzeń promiennikowych.
- Nie ogrzewaj pomieszczeń za pomocą kuchni gazowych, gdyż może to spowodować poważne zatrucia.
- Zapewnij skuteczną wentylację w pomieszczeniach, w których występuje spalanie paliwa.
- Nie zatykaj kratek wentylacyjnych w drzwiach do łazienki oraz do przewodów wentylacyjnych.
- Pamiętaj, że w pomieszczeniu, w którym zachodzi spalanie paliwa z grawitacyjnym odprowadzaniem spalin z wykorzystaniem do spalania powietrza z pomieszczenia, stosowanie mechanicznej wentylacji wyciągowej jest zabronione.
- Wszelkie prace naprawcze, przeróbki, modernizacje i prace konserwacyjne przy urządzeniach na paliwo stałe, ciekłe i gazowe zlecaj tylko specjalistom posiadającym odpowiednie kwalifikacje.
- Nie pozostawiaj bez nadzoru potraw na włączonej kuchence czy ciasta w piekarniku.
- Do wyposażenia mieszkania kupuj nowoczesne i bezpieczne urządzenia (kuchenki gazowe. przepływowe gazowe ogrzewacze wody), posiadające stosowne atesty, wyposażone w czujniki zabezpieczające przed zanikiem ciągu czy nieuzasadnionym wypływem paliwa,
- Wyposaż również mieszkanie w gaśnice proszkowe, autonomiczne bateryjne czujniki dymu i tlenku węgla lub gazu.
- Zapewnij sobie dostęp do tablic rozdzielczych prądu elektrycznego, gniazdek i wyłączników oraz głównych zaworów gazu i wody.
- Nie pozostawiaj najmłodszych dzieci przy czynnych, otwartych piecykach gazowych, kontroluj ich wejście do łazienki czy kuchni – dziecko z prostej ciekawości może odkręcić kurek gazu w kuchni czy butli.
Jak zapobiegać.
- Upewnić się, że urządzenia mogące wydzielać tlenek węgla są zainstalowane poprawnie i działają sprawnie.
- Upewnić się, że piece i kotły mają zapewnioną wentylacje i wentylacja jest szczelna.
- Przestrzegać corocznych kontroli urządzeń gazowych i przewodów dymowych oraz wentylacyjnych.
- Czyścić regularnie przewody dymowe i spalinowe - zatrudnić do tego wyspecjalizowanego kominiarza.
- Pamiętać o otwieraniu przewodów dymowych, gdy korzysta się z kominka.
- Nigdy nie pozostawiać uruchomionego samochodu lub innego silnika spalinowego w zamkniętym garażu lub innym pomieszczeniu.
- Warto wyposażyć mieszkanie w detektory (czujniki ) dymu i tlenku węgla.
Czy mamy szczęście
Łapiemy się za guzik ilekroć spotykamy kominiarza, wierząc, że przyniesie on nam szczęście. Nieczyszczone, niedrożne kominy, zatkane kratki wentylacyjne lub wręcz ich brak, katastrofalny stan techniczny nawet nowych kominów. Pamiętajmy, że kominiarz przyniesie szczęście i poczucie bezpieczeństwa jeśli regularnie poprosimy go o serwis i przegląd techniczny naszych kominów.
DETEKTORY
Detektory (czujki) są urządzeniami służącymi do ochrony budynków mieszkalnych przed pożarem oraz tlenkiem węgla. Alarmy CO i zadymienia służą do monitorowania pomieszczeń pod kątem obecności tlenku węgla , nadmiernego zadymienia bądź pożaru.
W przypadku wykrycia niebezpiecznego stężenia CO, dymu automatycznie uruchamiają wbudowany sygnał świetlny oraz alarm dźwiękowy o sile 85 dB. Umożliwiają podjęcie odpowiednich działań zanim poziom stężenia CO czy zadymienie będzie niebezpieczny dla zdrowia i życia osób przebywających w zagrożonym obiekcie. Pozwala zapobiec zagrożeniu pożarowemu. Zasianie bateryjne zapewnia szybki i prosty montaż czujnika wszędzie tam gdzie jest on wymagany oraz gwarantuje prawidłowe działanie alarmu niezależnie od napięcia w sieci.
ZAKUP CZUJKI – PRAKTYCZNE PORADY
Upewnij się, jaki rodzaj czujki kupujesz, nie pomyl czujki wykrywającej tlenek węgla z czujkami wykrywającymi dym czy gaz.
- Wybierz profesjonalny sklep, najlepiej taki, w którym możesz liczyć na fachową obsługę sprzedawcy.
- Nie kupuj czujek niewiadomego pochodzenia, np. u ulicznych sprzedawców.
- Lepiej kupić czujki fabrycznie nowe, a nie używane.
SPRAWDŹ
- Sprawdź koniecznie czy do czujki dołączone są informacje w języku polskim, w których podana jest nazwa producenta, ewentualnie importera wraz z adresem.
- Sprawdź, czy czujka posiada oznakowanie CE oraz numer lub symbol jednostki, która przyznała certyfikat.
- Czujki powinny mieć instrukcję obsługi w języku polskim, która zawiera szczegółowe informacje dotyczące prawidłowego montażu, miejsca instalacji, prawidłowej eksploatacji i konserwacji, a także o sposobie postępowania w razie uruchomienia czujnika.
- Upewnij się, że opakowanie jest nienaruszone, a czujka nie ma uszkodzeń mechanicznych
